GERÇEKÜSTÜ ÇİÇEKLER

Bahar geldiğinde İstanbul'un çiçekleri sadece yeryüzünde değil, dalgaların altında da açar. Evet, yanlış duymadınız! Kentin çiçekleri laleyle, erguvanla, hercai menekşelerle sınırlı değil. Marmara'nın derinlerinde, en az karadakiler kadar gözalıcı ve renkli çiçek bahçeleri var. Gerçi bu bahçelerde yeşeren çiçekler bildiklerimizden biraz farklı. Kökleri çamurun içinde kaybolup giden deniz kalemleri (Veretillum) ve deniz şakayıkları (Pachycerianthus), çiçeksi görünümlerine karşın, aslında omurgasız birer hayvan türü. Bitki olmayan, ancak bildiğimiz hayvalara da uzaktan yakından benzemeyen bu sıradışı yaratıklar, derinlerde gizlenen bir bahçenin gerçeküstü çiçekleridirler. Bilim, doğru bir benzetmeyle, bu sıradışı yaşam biçimlerini Anthozoa ya da "çiçek hayvanlar" olarak adlandırıyor. Ürkütüldüğünde kaçamayan dibe yapışık bir hayvanla, çevresine gözle görülür bir tepki veren, akıntıyla sürüklenen küçük canlıları yakalamak için pusu kuran, hatta ilkel bir sindirim ve sinir sistemine sahip olan bir bitkinin karışımı gibiler...

Deniz kalemleri ve deniz şakayıkları... Yerleşik bitki ve hayvan tanımlarını alt üst eden kırılgan canlılar... En zorlu koşullarda bile hayatta kalabilecek kadar dayanıklı ve inatçı gerçeküstü çiçekler. Kartal'ın biraz açığında, 15'le 20 m arasındaki çamurların içinde boy atan onlarca yavru deniz kalemi, derinlerde gerçek bir bahçeyi yavaş yavaş şekillendiriyor. Üstelik beş kuruş masraf gerektirmeden, bakım istemeden.

Normal şartlarda loş ışığı, hatta karanlığı seven deniz kalemlerini, birkaç yıl önceye kadar adaların güney sahillerinden daha yakında görmemiştim. Ancak Marmara Deniz'i, artık İstanbul kıyısında bile yeterince loş olmalı; adaların güneyindeki deniz kalemi bahçelerinin kuzeye doğru hareketlenmelerinden ortaya bu anlam çıkıyor. Deniz şakayıklarının deniz kalemlerine göre daha hızlı davrandıkları ortada. Kentin yakınındaki sularda yıllarca önce tohumları atılan bahçelerde, bugün erişkin deniz şakayıkları hafif akıntının etkisiyle yavaşça dalgalanıyorlar. Güç koşullara inatla dayanan gerçeküstü çiçeklerin karşı koyamadıkları tek varlık insanın ta kendisi!

Kartal açıklarında yeşermeye başlayan deniz kalemi bahçesi, gemilerin demirleme alanının hemen kenarında. Adaların kıyılarında görülen, boyları yarım metreye ulaşan erişkin deniz kalemi grupları düşünüldüğünde, demirleme alanının tam ortasında da bahçeler olduğunu iddia etmek yanlış olmaz. Ağır çapalar, her demirlemede dibi kazıyan tırnaklar misali bu bahçeleri kökünden kazıyor. Gemilerin demirleme alanlarını ihlal etmeden, bu bahçeleri hayatta tutmak için bir şeyler yapılamaz mı?

İngiltere adaları çevresinde ve batı Akdeniz'in çeşitli bölgelerinde deniz kalemleri artık koruma altındalar. Gerçeküstü çiçeklerin yetiştiği bahçelerde demirlemek, ağ atmak ya da dibi taramak kesinlikle yasak. Hayal gibi... Dalgaların altındaki yaşam, varlığının ispatı elçilerini derinlerden kıyılara gönderiyor ve biz de onları, tepelerine yüzlerce kilo ağırlığında demir yumruklar indirerek karşılıyoruz. Denizden yararlanmak zorundayız; bu su götürmez bir gerçek. Ancak, deniz kalemleri ve deniz şakayıkları gibi kırılgan yaşamların yoğunlaştıkları bilinen alanlarda, örneğin Kartal kıyısındaki demirleme alanının çevresinde, deniz yaşamına rahat bir soluk aldıracak küçük deniz sığınakları kurulamaz mı? Kıyının birkaç yerinde, çok değil 100 m'ye 100 m'lik bir iki tane sığınak... Şamandıralarla işaretlenmiş, demirlemenin ve ağ atmanın yasaklandığı tarafsız bir bölge... Bize bu kadar çok şey veren deniz yaşamına minnettarlığımızı göstermek için, çok küçük bir fedakârlıktan daha fazla değil istediğim.